Gaslighting adını ‘Gash light’ adındaki 1938 yılında oynanmış tiyatro oyunundan alır. Daha sonra filmi de çekilen oyunun senaryosunda Jack ve Bella adlarında bir çift vardır. Jack odada bulunan gaz lambasını her gece bir önceki geceye göre biraz daha fazla kısar. Bella bunu fark edip ‘lamba düne göre daha mı az yanıyor?’ dediğinde Jack’ten oldukça sert bir tepkiyle karşılaşır.
Böyle davranarak Bella’nın kendinden şüphe etmesine neden olarak öz güvenini düşürmeye çalışan Jack senaryoya dahil olan dedektif nedeniyle planlarını uygulamada başarısız olur.
Filmin senaryosundan da anlaşılacağı üzere bu yöntem zamanla kişinin gerçeklik algısını yitirmesine neden olan bir tür psikolojik işkence, manipülasyon tekniğidir. Fark edilmesi oldukça zor olan bu psikolojik işkence yöntemi çoğunlukla sosyopat ve narsistler tarafından kullanılır.
Gaslighting Nasıl Uygulanır?
İş yeri, okul, arkadaş ortamı, romantik ilişkiler gibi birçok alanda karşımıza çıkan bu durum temelde üç farklı şekilde uygulanır.
- Sözlü olarak ifade edilen bilgileri tekrardan farklı şekillerde anlatmak. Bu durum kurbanın algıların şüphe etmesine neden olur.
- Bir olayın detaylarından bilinçli bir şekilde bahsetmeyip bir dahaki konuşmada sanki bahsetmiş gibi davranmak. Bu durum kişinin hafızası hakkında şüphe etmesine, hafıza sorunları yaşadığına inanmasına neden olur.
- Evdeki eşyaların yerini düzenli olarak değiştirip kurban bundan bahsettiğinde ‘onun yeri hep orasıydı’ gibi tepkiler vermek. Bu durum kurbanın korkmasına ve kendisini sorgulamasına neden olur.
Gaslighting Nasıl Anlaşılır?
Farklı uygulama metotları bulunsa da temelde üç şekilde uygulanan bu yöntem karşı tarafa çeşitli oyunlar oynayarak onun kendinden şüphe etmesine dayanan bir psikolojik işkence, manipülasyon yöntemidir. Peki, gaslighting uygulayan biri nasıl anlaşılır?
Gaslighting Örnekleri Nelerdir?
Karşıdaki bir insana Gaslighting uygulamanın birçok yolu vardır. Ne varki bunu en çok kişinin en yakınındaki insanlar yapar. Bunu yaparken de çoğu zaman cümlelerin gücünden yararlanırlar. Bu cümleleri kurarken de çoğu zaman kişiyi etki altına aldıkları fark edilmez bile… Kişi bu cümleleri duyduktan sonra kendini işe yaramaz ve kötü hissedebilir. Bu cümleleri de şu şekilde sıralamak mümkün olacaktır;
- Böyle bir şey olmadı, uyduruyorsun.
- Sana katılmıyorum. Bunlar hep senin kuruntuların.
- Ben böyle bir şey söylemedim, hayal kuruyorsun.
- Sürekli yalan söylüyorsun, herkes senin yalancı olduğunu düşünüyor.
- Olayları çok abarttın, böyle bir şey yaşanmadı.
- Ben sana bu şekilde söylemedim.
- Benim için çok değerlisin, sana zarar vermek istemedim.
- Seni üzmek istemedim, onları sinirle söyledim.
- Bu olanların hepsi senin yüzünden.
- Bunu daha önce de tartışmıştık, hatırlamıyor musun?
- Saçmalıyorsun
- İyice paronayaklaştın!
- Başkaları eşlerine neler yapıyor!
- Ben bunları senin iyiliğini düşündüğüm için söylüyorum.
Çevrenizde bu cümleleri sıklıkla kullanan ve kendinizden şüphe etmenize neden olan biri varsa muhtemelen siz de bir gaslighting mağdurusunuz.
Genel Etkiler
Bu işkenceye uğradığınızı anlamanın bir diğer yöntemi ise hissettiklerinizdir. Gaslighting uygulayan kişilerin temel amacı kişinin kendisinden şüphe etmesine neden olacak olaylar yaratmaktır. Peki, size hissettirilen şeyleri farkında oluyor musunuz? Gaslightingin kişi üzerinde belirli etkileri vardır.
- Duygu ve davranışlar konusunda şüphe yaşama.
- Karar almakta zorlanma, alınan kararın doğruluğundan emin olamama.
- İkili ilişkide yalnız ve güçsüz hissetme.
- Sürekli tereddüt halinde olma.
- Öz güven sorunlarının ortaya çıkması.
- Kendini anlatmak için çok çaba harcamak.
- Sık ve gereksiz özür dilemek.
- Yetersiz hissetmek.
Bu yöntemin kişi üzerindeki etkileri zamanla kişinin benlik algısının yok olmasına ve manipülatörüne bağlanmasına neden olur. Her düşüncesinin ve davranışının yanlış olduğunu düşünmeye başlayan kurban ipleri tamamen manipülatörün eline verir. Böylece kişi için sağlık kaygısı bile duyulabilir.
Kendi Kendine Gaslighting Mümkün mü?
Konu ile alakalı merak edilen konulardan bir tanesi de kendi kendine Gaslighting denen durumun mümkün olup olmadığıdır. Birçok kişi bazen kendisine başkalarından bile daha çok acımasız davranır. Başkalarında tolere ettiği durumları kendisinde etmeyebilir. Etmediği gibi söz konusu durum karşısında kendi kendine adeta işkence edebilir.
Böyle durumlarda kendisinin de bir insan olduğunu unutmamalı ve herkes kadar kendisinin de hata yapma hakkının olduğunu kendisine hatırlatmalıdır. Bu durum genellikle mükemmelliyetçi ve hırslı insanlarda gözlemlenir. Asla hata kabul etmemelerinden ve hep en iyi yerlerde görme isteklerinden kaynaklanmaktadır. Fakat her duygunun zararı olduğu gibi bu duygunun da insana büyük zararları olduğunu söylemek gerekir. O nedenle törpülemeye çalışmak gerekir.
Sonuç: Nasıl Başa Çıkılır?
Gaslighting ile başa çıkmak bunu fark etmek ile başlar. Genelde kişiler kendi akıl sağlığından şüphe etmeye başlayarak bir uzmana başvururlar ve bunun sonucunda gaslightinge maruz kaldıklarını öğrenirler. Farkına vardıktan sonrasında kendinden emin davranış ve tutumlarla manipülatör ile olan ilişkinin kesilmesi gaslightingin sona ermesini sağlar.
