Toplu iş sözleşmesi yani TİS, büyük çaplı faaliyet gösteren firmalar için oldukça önemli bir sözleşmedir. Hem işçi hem de işveren için ciddi hukuki sonuçlar doğurur. Bu nedenle sözleşme yapılırken dikkatli ve özenli olunmalıdır. Sözleşmenin nasıl yapıldığına dair detaylar şöyledir.
Bu Yazıda Neler Var?
Toplu İş Sözleşmesi Nedir?
Sözleşmenin işçi tarafında işçi sendikası, işveren tarafında ise işveren sendikası bulunmaktadır. Bununla birlikte sendikaya üye olmadan doğrudan işverenin bulunduğu işçi sözleşmelerine “toplu iş sözleşmesi” denmektedir. Bu sözleşmelerin amacı, işçiler için çabalayan sendikalar ile sendikalı ya da sendikasız olan işverenlerin toplu pazarlık neticesinde haklarını, çıkarlarını belirlenen süre zarfında korumaktır.
TİS ile ilgili yapılan düzenlemeler “6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu” madde 33 ve 53 arasında yer alıyor. Bu sözleşme dışında dikkat edilmesi gereken bazı yönetmeliklerde bulunmaktadır. Ayrıca toplu iş sözleşmesi Resmi Gazete içerisinde yayınlanarak alınan kararlar herkes tarafından görülmektedir. Peki, TİS türleri nelerdir?
Toplu İş Sözleşmesi Türleri Nelerdir?
TİS türleri tarafların kim olduğuna göre ikiye ayrılıyor. Bununla birlikte tarafların özelliklerine göre de üçe ayrılmaktadır. İşte detaylar:
| Taraflara Göre TİS Türleri | |
| 1.Tür | İşçi sendikaları ile işveren sendikaları arasında yapılan sözleşme |
| 2.Tür | İşçi sendikaları ile sendika üyesi olmayan işverenler arasında yapılan sözleşme |
İşçi sendikasıyla işveren arasında olan sözleşmeler ile işçi sendikasıyla sendika üyesi olmayan işveren arasında yapılan sözleşmelerde bazı farklılıklar olabiliyor. Fakat bunlar çok önemli değildir. Asıl önemli olan sözleşme türü ayrımı şöyledir:
| Esas TİS Türleri | |
| İşyeri TİS | İşverenin sadece bir işkolunda faaliyet gösterdiği tek bir işyeri vardır. Sendika da sadece bu işyerinde örgütlenir ve yalnızca bu işyeri için sözleşme yapar. |
| İşletme TİS | Aynı işverene ait olan aynı işkolunda birbirinden bağımsız bir şekilde birden fazla işyeri bulunuyorsa belirli şartların sağlanmasının ardından sözleşme yapılır. |
| Grup TİS | İşçi sendikasıyla işveren sendikası arasında birden çok üye olan işverenin aynı işkolunda faaliyeti bulunan işyerlerini ve işletmelerini dâhil eden sözleşmelerdir. |
İşyeri Toplu İş Sözleşmesi
Bu tarz sözleşmeleri yaparken için bazı şartlar gerekir. Bu şartlar şöyledir:
- İşyerindeki çalışan kişilerin yarısından fazlası o sendikaya üye olmak zorundadır.
- İşyerinde çalışan çırak, stajyer gibi işçi statüsünde olmayan kişiler, toplam işçi sayısı hesabına dâhil edilemezler.
- TİS yapılırken, işçi sıfatı taşımayan ortaklarda sayı hesabına dâhil edilemezler.
- İşveren vekili yani müdür, muhasebe şefi vb. kişiler yalnızca işveren sendikalarına üye olabilirler. Bu nedenle sayı hesabına dâhil edilemezler.
- Kısmi süreli veya belirli süreli çalışan işçiler hesaba dâhil edilirler.
- Alt işveren işçileri yani taşeronlar, asıl işverenin işçi hesabına dâhil edilemezler.
- Fakat tüm bu bilgilerin yanında eğer muvazaalı bir taşeronluk ilişkisi var ise TİS şöyle ilerler;
- Alt işveren ile asıl işveren arasında kâğıt üzerinde bir ilişki var ise bu durumda o işçiler de asıl işveren hesabında çalışan kişiler ise bu hesaba katılacaklardır. Bu durum sadece yargı kararıyla tespit edilebilmektedir.
İşçi kiralama durumu da aynı şekildedir. Gerçek bir işçi kiralama durumu söz konusu olabiliyor. Böyle bir durumda kiralanan işçiler sayı hesabına dahil edilmemektedir. Fakat muvazaa durumu varsa bu işçiler sayı hesabına katılırlar. Bununla birlikte başvuru süresine yakın bir zamanda toplu iş sözleşmesi yapmak için sayı yükseltme yapılmaktadır. Bu durumda amacı kötü kullanmaya yöneliktir ve bu sayılar hesaba dâhil edilemezler.
İşletme Toplu İş Sözleşmesi
İşçi sendikaları bir işveren ile bu sözleşmeyi yapmak isteyebilmektedir. Böyle bir durumda şu yapılmaktadır. İşletmenin tamamında çalışan işçi sayısının en az %40’ını sendikaya üye yapmak gerekmektedir. Bir işverenin sadece tek bir işkolunda kurulmuş birden çok işyeri olabiliyor. Bu durumda, işçi sendikaları bu işyerlerinden yalnızca bir tanesinde yarısından çok çoğunluğu sağlamalıdır.
Böylece sadece o işyerini kapsamına alan bir TİS yapamaz. Bir veya iki tane işyerinde örgütlenerek diğer işyerlerini kapsam dışı bırakarak işletme toplu iş sözleşmesi yapılamamaktadır. Çünkü bu duruma izin verilmiyor.
Grup Toplu İş Sözleşmesi
Sözleşme yapabilme yetkisi, işveren sendikası açısından ya işverene ya da işveren sendikasına aittir. Bu sebeple ikisine birden ait olma olasılığı yoktur. Böylece işveren ya bir işveren sendikasına üyedir bu bağlamda da bütün müzakere haklarını sendikasına devretmiştir. Bunun yanında üye değildir ve kendi müzakere hakkını kendisi bağımsız olarak yönetmektedir.
Gerekli şartların oluşmasının ardından grup TİS yapmak zorunlu değildir. Fakat bu durumun önünde de herhangi bir engel de bulunmamaktadır. Peki, TİS nasıl yapılmaktadır?
TİS Nasıl Yapılır?
Bu sözleşmeyi yapabilmek için gerekli şartları yerine getiren işçi sendikasının öncelikle ilgili bakanlığa başvuru yaparak yetki belgesi alması gerekmektedir. İşlemler bu yetki belgesinin alınmasının ardından başlar. Bakanlık başvurunun yapılmasının ardından incelemeleri yapar.
Bu nedenle alanında deneyimli bir avukattan yardım almak ve süreci hukuki bir şekilde yönetmek çok önemlidir. Sendikalar kural olarak istedikleri zaman bakanlığa başvuru yapabilirler. Fakat birbirini takip eden sözleşme dönemleri bulunabilir. Bu durumda mevcut sözleşmenin bitmesinin ardından en erken 120 gün önce başvuru yapılabilmektedir. Daha öncesi yapılan başvurular ise reddedilmektedir.
TİS Görüşmelerinde Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
TİS görüşmelerinde dikkat edilecek olan hususlar şöyledir:
- Yetki belgesi alınmasından sonra 15 gün içerisinde karşı taraf TİS görüşmesine davet edilmektedir.
- Eğer 15 gün içinde sözleşme görüşmeleri için davet yapılmazsa yetki belgesi geçersiz sayılıyor.
- Çağrıya, öne sürülecek olan teklifler mutlaka eklenmelidir. Bu kurala uyulmadığı takdirde yetki belgesi geçersiz sayılıyor.
- Kendisine çağrı yapılmış olan taraf direkt olarak çağrıda yazanları kabul ederse TİS görüşmeleri kısmına geçilmemektedir. Sözleşme o hali ile kurulacaktır.
- Ancak hükümlerin herhangi bir kısmında anlaşma sağlanmazsa sözleşme görüşmelerine geçilir.
- İşçi sendikasının, yapmış olduğu çağrı tarihinden itibaren 30 gün içerisinde yapılacak olan ilk toplantıya katılmaması durumunda yetki düşer.
- TİS başvurusu için süreç yeniden başlar.
- Tüm bu süreç ilk toplantının yapılmasının ardından 60 gün içerisinde tamamlanmalıdır.
- Sürecin hukuki temelleri doğru bir şekilde yapılmalıdır. Peki, kamu toplu iş sözleşmesi ne zaman imzalanacaktır?
Kamu TİS Ne Zaman İmzalanacaktır?
4d’ işçi toplu sözleme 2023 görüşmeleri ne zaman? İşçileri temsil eden TÜRK-İŞ ve HAK-İŞ’in ortak isteği, “aylık brüt taban ücretinin 15 bin Türk Lirası’na yükseltilmesi. Ayrıca bütün ücretlere de %15 refah payı ilave edilmesi” olduğu bilinmektedir.
Yaklaşık olarak 3,5 milyon memurla 2,5 milyon memur emeklilerinin maaşlarına yapılacak olan zam oranları belirlenecek. 7. Dönem toplu sözleşme görüşmeleri, 1 Ağustos tarihinde başlayacak. Bu görüşme memur maaşları kapsamında 2024-2025 yılları içindir.
Bununla birlikte TÜHİS öz sağlık – is toplu iş sözleşmesi geçtiğimiz günlerde imzalanmıştır. Sağlık Bakanlığı toplu iş sözleşmesi ile 190 bin sağlık işçisi sözleşmelerine kavuşmuş oldu. Sağlık Bakanlığı ve TÜHİS toplu iş sözleşmesi 2023 dönemini imzalayarak kamunun en büyük alımı yaptıklarını belirtmişlerdir. Bunun yanında KOOP-İş Toplu İş Sözleşmesi ise 30.06.2023 tarihine kadar geçerli olacağı belirlenmiştir.
