Stockholm Sendromu, rehinenin kendisini rehin alan kişiye duygusal açıdan bağlanması şeklinde tanımlanmaktadır. Sadece duygusal açıdan bağlanmak değil rehin alan kişinin duygularını anlama ve sadakat gösterme de bu sendromun bir belirtisidir. Tarihçesi ve detaylarıyla ilgi çekici bir psikolojik rahatsızlık olan bu sendrom hakkında merak edilenler şu şekilde ele alınmaktadır!
Bu Yazıda Neler Var?
- 1 – Stockholm Sendromu Nedir?
- 2 – Stockholm Sendromu Hikayesi Nedir?
- 3 – Stockholm Sendromu İsmi Nereden Gelir?
- 4 – Lima Sendromu Nedir?
- 5 – Stockholm Sendromu Örnekleri!
- 6 – Stockholm Sendromu Belirtileri Nelerdir?
- 7 – Bu Sendromun Etkileri Nasıldır?
- 8 – Stockholm Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?
- Sık Sorulan Sorular
- Stockholm Sendromu Kimlerde Görülmektedir?
- Stockholm Sendromu Nasıl Atlatılır?
- Othello Sendromu Nedir Belirtileri?
1 – Stockholm Sendromu Nedir?
Stockholm Sendromu, rehin alınma, cinsel taciz veya şiddet gibi durumlarda uygulayan kişiye duyulan bağ şeklinde tanımlanır. Burada mağdur, ona zarar veren kişiye empati besler ve duygusal bir bağ kurar. Genel itibariyle soygunculara karşı mağdurun geliştirdiği sadakat ve duygusal bağ; hayatta kalma endişesinin getirdiği bir nevi savunma mekanizmasıdır.
Başka bir deyişle bu psikolojik rahatsızlıkta, kurtarılma umudunu kaybeden bireyler kendilerini psikolojik ve duygusal şiddet uygulayana muhtaç hissederler. Tam da bu yaklaşım için halk arasında celladına aşık olmak denir.
Baskı uygulayan kişiden gelen en ufak iyi davranış, mağdurda minnet ve bağlılık oluşturur. Ve gerçeğin üstünü örter. Kurulan bağ öyledir ki kurtarılabilme durumunda da saldırgan ile ortak hareket etmeye itebilir. Bu da paniğe kapılmış mağdurun zarar görmesine neden olabilmektedir.
2 – Stockholm Sendromu Hikayesi Nedir?
Stockholm Sendromu, 1973 yılında meydana gelen banka soygunu sonrasında literatüre girmiştir. Bu soygunda Clark Olofsson ve arkadaşı Kreditbanken’deki bir bankada 4 görevliyi 6 gün rehin alır. Olayda soyguncular tarafından rehin alınan 4 kadının Olofsson ve arkadaşına empati ve sempati geliştirdiği görülür. Hatta polisin düzenleyeceği operasyonu bankacılar, soygunculara söyler.
6 günün sonunda içeri göz yaşartıcı bomba atılır. Göz yaşartıcı bomba sayesinde kurtarılan rehineler sonraki günlerde soyguncularla iyi ilişkilerini sürdürmeye devam eder. Hatta bazı rehineler, soyguncuların avukat ücretlerini bile karşılar.
Sendromu çarpıcı şekilde ortaya koyan şey ise bir rehinenin soygunculardan biriyle evlenebilmek adına nişanlısını terk etmesidir. Bu olayın üzerine sendromun tanımı ilk kez psikiyatrist Nils Bejerot tarafından yapılmıştır. Tanı kriterleri tam olarak konmasında Stockholm Sendromu psikolojide kabul görmüştür.
3 – Stockholm Sendromu İsmi Nereden Gelir?
Stockholm Sendromu psikolojik bir rahatsızlık olarak adlandırılmadan yüzyıllar önce filozoflar tarafından tartışılmaktaydı. Hem Aristoteles hem de Mevlâna tarafından fenomen olarak sunulan bu psikolojik rahatsızlık 20.yüzyılda tanımlanmıştır. Bu ismi almasının sebebi ise İsveç’in Stockholm şehrinde yer alan banka soygunudur.
4 – Lima Sendromu Nedir?
Lima Sendromu ise Stockholm Sendromu zıddıdır. Bu sendromda kaçıran kişilerin kaçırılan kişiye duygusal bağ beslemesi görülür. Kurbanı kaçıran kişi, kendisini kaçırdığı birey yerine koyar. Dolayısıyla kişi, kurbanı gibi düşünmeye başlar. Buna bağlı olarak da kişi ile kaçırdığı kişi arasında duygusal veya empatik bağ oluşur. Bu süreçte kaçıran kişi, kaçırdığı kurbanı haddinden fazla düşünür. Hatta kaçıran kişi kurbanını hayatında hep var olan biri gibi önemseme eğilimi gösterir.
5 – Stockholm Sendromu Örnekleri!
Tarihte bu kavram birçok yerde celladına aşık şeklinde geçmiştir. Literatüre geçmeden neredeyse bin yıl öncelerinde Ömer Hayyam dizelerinde tam da bu duruma yer vermiştir. Bu dizelerde Stockholm Sendromu şu şekilde işlenmiştir:
“Celladına âşık olmuşsa bir millet
İster ezan, ister çan dinlet
İtiraz etmiyorsa sürü gibi illet
Müstahaktır ona her türlü zillet.“
Ömer Hayyam bu dizelerde toplumun kendisine kötü davranan kişiye gösterdiği olumlu his çarpıklığından bahseder. Ömer Hayyam dışında tasavvuf şairi Mevlâna da bu durumu:
“Kuzunun kurttan kaçmasına şaşılmamalı, zira kurt, kuzunun düşmanıdır. Asıl hayret edilecek, kuzunun kurda sevdalanmasıdır.” Şeklinde ele almıştır.
George Orwell ise 1984 adlı romanında kurbanın, kendine işkence yapan kişiye aşık olduğunu anlatmaktadır. Sinemada da birçok film Stockholm Sendromu yansımasını içermektedir. Meşhur King Kong filmi, Güzel ve Çirkin ve Cüneyt Arkın’ın Gırgır Ali yapımı bu filmlere örnektir.
6 – Stockholm Sendromu Belirtileri Nelerdir?
Bu sendromu gösteren temel ögeler diğer açıdan Stockholm Sendromu testi olarak da adlandırılır. Bu belirtiler:
- Kişinin hayatına yönelik tehdit algısı ve rehin alan kişinin bu tehdidi gerçekleştireceğine duyduğu inanç
- Rehin alınan kişinin rehin alanın en ufak olumlu davranışını kendisine karşı yapılan iyilik ya da nezaket olarak algılaması
- Rehinenin iç dünyasından soyutlanmış veya kendi benliği ile bilinçaltı dışında hiçbir karşıt düşüncenin söylenmiyor oluşu
- Rehinenin kaçma isteğine karşı hissettiği yetersizlik inancı
- Rehinenin içinde bulunduğu durumdan kendini suçlaması
- Kişinin şiddet uygulayanı mutlu etme çabası
- Kendisini ve dünyayı istismar eden kişi açısından anlamlandırma
- Durumu, şiddeti ya da olayı yok sayma eğilimi
- Hayatta olduğu için istismar eden kişiye minnet duyma
- İstismarcıyı da kurban olarak görerek yaptıklarını aklamaya çalışma
7 – Bu Sendromun Etkileri Nasıldır?
Bu bağlamda Stockholm Sendromu belirtileri yaşayan kişiler psikolojik esir olarak tanımlanır. Psikolojik esirlerde travma sonrası stres bozukluğu geliştiği görülür. Bunun yanı sıra bu kişiler günlük hayata uyum sağlamada da zorluk çekerler. Stockholm Sendrom yaşayan kişilerde görülen ruhsal ya da fiziksel değişimler şu şekildedir:
| STOCKHOLM SENDROMU ETKİLERİ | |
| Uykusuzluk | Kâbuslar |
| Güvenememe | Bir nedene bağlı olmadan sinirlilik hali |
| Konsantre bozulması | Gerçek dışı duyguların neden olduğu dengesiz duygu durum değişikliği |
| Tekrarlayan şekilde travmaya neden olan olayı hatırlama | Her şeye şaşkınlık |
| Hayattan zevk almama | Özgüven kaybı ve sosyal fobi |
8 – Stockholm Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?
Katiline aşık olma şeklinde de tanımlanan bu sendrom mağdurun uzun süre psikolojik destek alması gereken bir olay örgüsüdür. Bu rahatsızlıkta hasta öyküsü dikkate alınarak teşhis konulur. Diğer psikolojik rahatsızlıklarda olduğu gibi tıpkı bu sendromda da kişinin tedavi planı özgün olmalıdır. Hastanın klinik bulguları doğrultusunda terapi ve ilaç tedavileri uzmanlar tarafından planlanmalıdır.
Sık Sorulan Sorular
Stockholm Syndrome olarak literatürde yer alan bu rahatsızlık kişilerin yaşamını sekteye uğratan bir durumdur. Bu hastalıkta belirtiler veya nedenler bir hayli değişkendir. Rahatsızlık veren kişiye duyulan bağ şeklinde olarak tanımlanan bu sendrom hakkında sık sorulan sorular şu şekildedir:
Stockholm Sendromu Kimlerde Görülmektedir?
Bu sendrom farklı mağduriyet yaşayan kişilerde ortaya çıkar. Kurbanlar kimi zaman aile içi şiddete ya da cinsel saldırıya uğrayan kişiler olabilmektedir. Bunun yanı sıra savaş, terör veya farklı şiddete maruz kalan kişilerde de görülebilmektedir.
Stockholm Sendromu Nasıl Atlatılır?
Bu rahatsızlık her şeyin ötesinde bir psikolojik hastalıktır. Bundan dolayı da bu sendromu mutlaka ruh sağlığı uzmanları ve doktorlar değerlendirmelidir. Doktor desteği ve gözetiminde psikolog veya psikolojik danışmanlardan yardım alınmalıdır.
Othello Sendromu Nedir Belirtileri?
Othello sendromunda kişiler, partnerlerinin durmadan onları aldattığını düşünür. Bundan dolayı da tehdit altında hisseder. Sözde aldatılmanın önüne geçmek için de karşısındaki kişinin davranışını kısıtlama eğilimi gösterir. Bu sendromu yaşayan kişilerin düşünceleri ya da hisleri mantıksal geçerliliği olan nedenlere dayanmamaktadır.
