Para Politikası Nedir? Para Politikası Türleri Neler?

Para politikası kelimesi ile ekonomi programlarında veya gazete ve dergi yazılarında karşılaşabilirsiniz. Yani gündelik hayatınızda sıkça karşınıza çıkabilir. Peki bu kelime ne anlam ifade ediyor? Bu kelimeyi duyunca neler düşünmelisiniz? İşte ayrıntılar.

Para Politikası Nedir?

Para politikası devletin, ekonomiye para arzı veya döviz piyasasındaki işlemleri kullanarak yön vermesini ifade etmektedir. Bu politikanın belirlenmesinde;

• Ekonomik büyüme
• Fiyat istikrarı
• Ekonomik hedeflere ulaşabilmek gibi nedenler etkili olur.

Bu politikanın sorumluluğunu Merkez Bankası üstlenmektedir. Merkez Bankası 1930 yılında faaliyete geçmiştir. Ülkemizde banknot basmaya yetkili tek kuruluştur. 9 Haziran 2023 tarihinde başkanı değişmiştir.

Türkiye’de Uygulanan Para Politikaları

Cumhuriyetin kuruluşundan günümüze kadar birçok para politikası uygulaması Türkiye’de etkili olmuştur. Hükümetin ve devlet adamlarının değişmesi bu konuda etkili olmuştur. Ancak sadece hükümet değişimi değil dönemin ekonomi politikaları da bu konuda bir etkendir. 1923 yılından bu yana uygulanan politikaları tablodan inceleyebilirsiniz. Böylece konu hakkında bir bütün olarak uygulanan politikaları zihninizde oturtabilirsiniz.

Göz Atın

Kripto Yasası Meclisten Geçti! İşte Detaylar

Vakıfbank Hisse Senedi Alırken Dikkat Edilmesi Gereken 11 Kural

Tablodan gördüğünüz üzere farklı zamanlarda farklı politikalar ön plana çıkmıştır. Böylece para politikası amaçları ve araçları zaman içinde değişim göstermiştir. Bunun temelinde birçok faktör bulunur. Ancak genel olarak dünya ekonomisi bu alanda etkili olmuştur.

Gevşek Para Politikası Nedir?

Bir ekonomi yönetiminde fiyatların sürekli düşmesi ekonominin de küçülmesine yol açar. Böylece ülke büyümesi de olumsuz etkilenir. Bu gibi durumlarda devlet gevşek para politikası yöntemine başvurma ihtiyacı duyar.  Böylece düşen talebin tekrar artışa döndürülmesi uygulaması hayata geçer. Yani bu politika düşen talebi tekrar arttırmaya yönelik bir uygulamadır.

Bunun yanı sıra bu durum ekonomide bir durgunluk olduğu zamanlar uygulamaya konur. Ülkemiz için bakmak gerekirse 1950-58 yılları arasında bu politikanın uygulandığını görebilirsiniz.

Daraltıcı Para Politikası Nedir?

Yüksek enflasyonu düşürmek amacıyla bu uygulamaya başvurulur. Bu para politikası ile piyasaya doğrudan tahvil satışı gerçekleşir. Böylece faiz oranları yükselerek paraya olan arzın azalması hedeflenir.

Bu amaçla enflasyon hedeflemesi yöntemi öne çıkar. Burada merkez bankası bir hedef belirler ve para politikasının araçlarını o hedefe ulaşmak için kullanır. Bu noktada enflasyonun tanımını da hatırlamanız gerekir. Enflasyon bir ekonominin mal ve hizmet fiyatlarının sürekli ve istikrarlı bir şekilde artmasını ifade eder.

Geleneksel Para Politikası Araçları

Bu tarz araçları 6 madde halinde kısa açıklamalarını yazıda inceleyebilirsiniz. Devletler ekonomideki gelişmelere göre bu yöntemleri uygulayabilir.

• Faiz politikası: Kısa vadeli borçlanmalar için uygulanan faiz politikasını ifade eder.  Böylece merkez bankaları, bankalarla yaptığı para alışverişlerinde faiz oranını değiştirir. Bu durumda bankaların maliyeti etkilenir ve bankalar da faizlerini yeniden düzenler.
• Açık piyasa işlemleri: Merkez bankası, banka veya diğer kurumlardan bono tahvil gibi menkuller satın alır veya satar. Böylece piyasadaki para miktarını ayarlar.
• Karşılıklar para politikası: Bankalar topladıkları mevduatın Merkez Bankası’nca belirlenen oranda miktarını, ileride karşılaşabilecekleri zorluklarda kullanmak üzere Merkez Bankasına yatırır. Buna zorunlu karşılıklar denir. Ayrıca bunun miktarını belirlemeye yarayan oran da karşılık oranı adını alır. Bunun yanı sıra Merkez Bankası karşılık oranını artırıp azaltabilir. Böylece bankaların açabileceği kredi miktarını ve maliyetini etkiler. Böylece bu eylem karşılıklar politikası adını alır.
• Kur politikası: Merkez Bankası’nın Türk Lirası’nın değerini korumaya yönelik müdahalesine denir.
• Para basma: Merkez Bankası’nın piyasadaki likiditeyi arttırmasıdır.
• Açık sözlülük politikası: Merkez Bankası’nın ileride yapacaklarını açıklamasıdır.

Yeni Para Politikası Araçları

Zaman içinde para politikası araçlarına yenileri eklenmiştir. Bunları aşağıdan inceleyebilirsinizb

• Niceliksel parasal gevşeme: Bu uygulamada Merkez Bankası, bankaların ve diğer kurumların finansal varlıklarını satın alır. Böylece piyasaya yeni para eklemesi gerçekleşir. Bir yönüyle açık piyasa işlemleri uygulamasına benzemektedir.
• Niceliksel kredi gevşemesi: Ucuz ve bol kredinin piyasaya sürülmesi şeklinde uygulanır. Böylece ekonomide canlanma gerçekleşir.
• Sıfır ya da negatif faiz : Enflasyonun sıfır veya sıfıra yakın olduğu ülkelerde faizlerin düşürülmesi şeklinde gerçekleşir.
• Makro ve mikro ihtiyati önlemler: Finansal sistemde ortaya çıkabilecek risklerden dolayı istikrar sağlamak ve finansal sağlığı korumak şeklinde gerçekleşir.
• İleriye dönük rehberlik: ileriye dönük faizler için taahhütte bulunarak finansal sistemlerin bu yönde planlama yapmaları sağlamaktır.

Sık Sorulan Sorular

Konu ile ilgili sıklıkla yapılan soru aramalarını ve cevaplarını aşağıda bulabilirsiniz.

Merkez Bankası Ne İş Yapar?

Ülkenin altın ve döviz rezervlerini yönetir. Ayrıca bankacılık sektörünü düzenler ve denetler. Bunun yanı sıra faiz artışı ve düşüş oranını belirler.

Türkiye Hangi Para Politikasını Kullanıyor?

Zaman içinde ülkelerde farklı politikalar görülür. Günümüzde Türkiye’de enflasyon hedeflemesine dayanan politika uygulanıyor.

Kaç Çeşit Para Politikası Vardır?

Bu konu yazının üst kısımlarında mevcuttur. Yukarıda ilgili alanı bularak sorunuzla ilgili cevabı okuyabilirisiniz.

Para Politikasının Temel Amaçları Nedir?

Para politikasının amaçları fiyat istikrarı sağlamak, düşük enflasyon, istihdam ve ekonomik büyüme sağlamaktır. Bu amaçla zaman zaman politika değişikliğine gider.

Merkez Bankası’nın Başkanı Kimdir?

Hafize Gaye Erkan şu an başkanlık görevini yürütmektedir. Kendisi Şahap Kavcıoğlu’nun yerine gelmiştir. Hafize Gaye Erkan yurt dışında farklı okullarda eğitim görmüş ve tecrübe olarak farklı bankalarda deneyim kazanmıştır. 1979 yılında doğan Hafize Gaye Erkan 44 yaşındadır.

Daraltıcı Politika Ne Zaman Uygulanır?

Bu politika enflasyonun çok yüksek olduğu dönemler için uygundur. Böylece talep artışı azalır ve enflasyon düşer. Asıl amaç tüketiciyi tasarrufa yönlendirmek, tasarrufla harcama yaptırmaktır.