Panama Kanalı Atlas Okyanus’u ve Büyük Okyanus’u birbirine bağlayan önemli su yollarından biridir. Amerika Birleşik Devletleri tarafından inşa edilen bu kanal 1914 yılının 15 Ağustos’unda hizmete açılmıştır.
Panama Kanalı Kuzey ve Güney Amerika’yı birbirinden ayıran ve Dünya’da ticari önemi yüksek olan bir kanaldır.
Kanalın yapım aşamasında oldukça fazla zorluklarla karşılaşılmış bir mühendislik harikasıdır. Panama Kanalı nerede sorusunun cevabı ise Panama ülkesidir. Bir yılda ortalama 14 binden fazla gemi geçmekte ve ticaret oldukça hareketlidir. Kanal boyu yolculuk yaklaşık 9 saat sürmektedir.
Bu Yazıda Neler Var?
Panama Kanalı’nın Dünya Tarihi Açısından Önemi
Panama Kanalı dünyanın mühendislik harikası kabul edilir. Dünyanın en pahalı Kanalıdır. Kanal, bölgenin sosyoekonomik koşullarını önemli oranda geliştirmiştir. Panama Kanalı ile Panama halkının refah seviyesi yükselmiştir. Kanal ülkenin gelişimine önemli katkılar sağlamıştır.
Panama Kanalı en önemli özelliklerinden biri güzergahtaki gemileri büyük bir zaman ve maliyetten kurtarmasıdır. Şöyle ki kanaldan önce New York’tan çıkıp San Fransisco’ya gidecek olan bir taşıt Horn Burnu’nu dolaşarak 22.500 km yol yapması gerekiyordu. Panama Kanalı sonrası sadece 9.500 km ile bu yolculuğu tamamlayabilmektedir. Bu aradaki 13.000 km’lik fark kanalın ne kadar değerli olduğunun bir en önemli göstergesidir. Ayrıca her yıl üzerinden geçen 140.000 den fazla gemi ve 203 milyon ton yük kanalın diğer bir maddi değer göstergesidir.
Panama Kanalı Özellikleri Nelerdir?
Kanal Orta Amerika’da bulunan ayrıca dünya ticareti açısından öneme sahip olan bir su yoludur. Bu kanal ile birçok ticaret yolu önemini kaybetmiştir. Panama Kanalı’nın açılmasıyla önemini kaybeden boğaz özellikle Macellan Boğazı’dır. Kanalın genel özellikleri:
1 – Coğrafi Konum: Karayip Denizi ve Büyük Okyanus arasında yer alan dar bir su yoludur. Kuzey ve Güney Amerika’yı birbirine bağlar.
2 – Uzunluk: Yaklaşık 82 km uzunluğunda Atlantik Okyanusu’ndaki Limon Körfezi’nden Büyük Okyanus’taki Balboa Limanı’na kadar olan alanı kapsar.
3 – Su Yüksekliği: Kanal, deniz seviyesinden yükseklik farkını dengelemek amacıyla üç adet su yükseltme istasyonuna sahiptir. Gatun Gölü’ndeki su, yük gemilerini 26 metre yükseltmek için kullanılmakta ve ardından tekrar indirilerek Büyük Okyanus’a ulaşmalarını sağlamaktadır.
4 – Genişlik: Kanalın su yolu yaklaşık 300 metre (980 fit) genişliğindedir. Bu genişlik, büyük yük gemilerinin birbirlerini geçmeleri için yeterli alandır.
5 – Geçiş Kapasitesi: Panama Kanalı, çeşitli boyutlardaki gemilerin geçmesine imkan sunan bi kanaldır. Ayrıca Kanalın kapasitesi, sürekli olarak büyütülüp genişletilmektedir. 2016 yılında tamamlanan genişletme projesiyle daha büyük konteyner gemilerinin geçiş imkânı sağlanmıştır.
6 – Ekonomik Önemi: Panama Kanalı Dünya ticaretinde kilit bir rol oynar. Özellikle Büyük Okyanus ve Atlantik Okyanusu arasındaki seyahat sürelerini ve maliyetlerini azaltmasıyla ön plandadır. Kanal, yılda milyonlarca ton yük taşımakta ve küresel ekonomiye büyük katkı sağlamasıyla en önemli ticaret yollarının başında gelmektedir.
Panama Kanalı Yapım Aşaması
Kanal yapımı için ilk adım 1 Ocak 1881’de atılmıştır. Projeyi, Süveyş Kanalı inşaatını yapan Ferdinand ve Lesseps deniz seviyesinde olacak şekilde tasarladı. Lesseps, Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlayan Süveyş Kanalı’nı yapımını tek başına yönetmesi ile küresel bir ün kazandı. 1879’da bir Panama Kanalı inşa etme projesine önderlik etmeyi kabul etti.
1879’da de Lesseps, “ülkeler arası bir kanal” için en uygun planı oluşturacak bir toplantı düzenledi. Sonrasında proje üzerinde çalışmak için 22 ülkenin teknik insanları ile toplantıya katıldı. Yapılan toplantıda çıkarılan rapor önemli ölçüde yanlıştı. Panama’da faaliyet göstermenin zorlukları planlanan ve hesaplananlardan çok daha farklı çıktı. Gerekli çalışmanın yeteri kadar önemsenmemesi, Fransız şirketinin yetersiz sermaye planları yapmasına neden oldu. Bu nedenle işi bitirmek için kaynak eksikliğine ve projenin tamamen başarısız olmasına yol açmıştır.
Kanal yapımının ilk yıllarında organizasyon aksaklıkları ve kazma işlemi sonucunda ortaya çıkan atıkları nakledecek araç bulunmaması sonucu ilk ciddi sorunlar ortaya çıkmaya başladı. Bütün bunların yanında ortaya çıkan toprak kaymaları ile büyük zorluklarla karşılaşılmış ve bunlarla baş etmek zorunda kalınmıştır. Uzmanlar, Toprak kaymalarının engellemek için projenin belli bölgelerinde kazı derinliğini azaltarak sorunların önüne geçmek istediler.
Panama Kanalı Yapım Aşmasında Ortaya Çıkan Sorunlar
Fransızlar sarı humma, sıtma ve diğer hastalıklarla beraber 20.000’den fazla işçi ve yönetici kaybetti. Bunun yanında sermayelerinin tamamını harcadılar, ancak kanalın sadece %30’unu kazabildiler. Hatta deniz seviyesindeki bir kanalın teknik olarak mümkün olmadığı, yani Süveyş Kanalı’nın Panama projesi için yararlı bir örnek olmadığı ortaya çıkmasıyla ümitler tükenmiştir. Proje 1889’da iflas etti ve çalışmalar 15 yıl boyunca durmak zorunda kaldı.
ABD’de kanalının nereye yerleştirilmesi gerektiği ve deniz seviyesindeki bir kanalın mümkün veya gerekli olduğu hakkında düşünmeye başladı
Başkan Teddy Roosevelt, Panama’da ABD’nin finanse ettiği kilit tabanlı bir kanalın arazide inşa edilmesine karar verdi ve çalışmalara başladı.
Uzmanlar, özellikle Sarı humma ve sıtmanın nedenlerini hızlıca araştırıp keşfettiler. Her ikisinin de etkili bir şekilde ortadan kaldırılması için projeler geliştirdiler. Ancak koşullar 15 yıl önceki koşullardan çok daha farklı ve gelişmişti. Ayrıca, kazı, demiryolları ve inşaat sektörünün ilerlemesi, güncel imkanların neyi mümkün kıldığını gösterdi bu da ilerlemeyi önemli ölçüde hızlandırarak proje yapılabilir hale getirdi.
Sonuç olarak kanal yapım çabaları 639 milyon dolara (2020 yılı karşılığı tahmini 18 milyar dolar) mal oldu ve inşaatı sırasında 25.000 can alarak bir kahramanlık anıtı sayılmıştır. Bu çaba, makine, ilaç ve yönetim alanında birçok yenilikleri ve gelişmeleri beraberinde getirdi. Bunların sonucunda kanal 15 Ağustos 1914’te açılarak tıbbi ve mühendislik başarılarının kahramanlık hikayesi oldu.
Panama Kanalının işleyişi
Panama Kanalı, Süveyş Kanalı gibi değildir. Orta alanda deniz seviyesinden yüksek Gotun Gölü bulunur. Bu göl suni olup, Gotun Barajı yapımında meydana gelmiştir. Ayrıca bu gölün su yüzeyi iki okyanustan da daha yüksektir. Okyanustan gelen gemi, kademeli olarak havuzlar vasıtasıyla göl seviyesine kadar yükseltilerek yolun büyük bir kısmı bu gölde ilerler. Sonrasında tekrar havuzlar yardımıyla kademeli olarak diğer okyanusun seviyesine indirilerek geçiş sağlanır. Kanaldan yılda ortalama 15-20 bin civarında gemi geçer. Dünyanın en büyük gemileri rahatlıkla bu kanaldan geçebilir bu sebeple büyük önem arz eder.
Panama Kanalı Geçiş Ücretleri
Panama Kanalı geçiş ücretleri farklı faktörlere bağlı olarak değişiklik göstermekte veya yıllara göre güncellemelerle düzenlenebilmektedir. Kanal geçiş ücretleri özellikle:
| Geminin boyutu |
| Tonajı |
| Taşıma Kapasitesi |
| Yükün Türü |
Gibi faktörlere bağlı olarak değişir. Genel olarak, Panama Kanalı geçiş ücreti, tonaj başına hesaplanır. Tonaj, geminin suya batırıldığı ağırlığını ifade etmektedir. Ücret, genellikle “Panama Canal Universal Measurement System” (PC/UMS) adı verilen bir formülle hesaplanmaktadır. Bu formül, geminin boyutları, tonajı ve diğer özellikleri dikkate alarak belirlenir. Sonrasında bu ücret geçiş yapacak gemilere sunulmaktadır.Sonrasında sınırsız ticaret imkanı sağlanır.
Geçiş ücretleri oldukça yüksek olabilmektedir.. Bazı zamanlar milyonlarca doları bulabilmektedir. Özellikle büyük konteyner gemileri, petrol tankerleri ve yük gemileri için ücretler önemli olabilir ve yakından takip edilebilir.Ancak, daha küçük gemiler ve özel yatlar için daha düşük geçiş ücretleri uygulanmaktadır.
