Kapitalizm nedir? Kapitalizm ana hatları ile üretim araçlarının özel mülkiyet temeline dayanan ve bu araçların kâr amacı ile işletilmesi sistemine denir. Ortaya çıkması 16. Yüzyıla dayanmaktadır. Burada üretimi yapan işçiler her zaman daha az kazanan kesim olmuştur. Özellikle Kapitalizm ile tüketimde aynı oranda artış gösterir.
Kapitalizm nedir sorusuna verilecek bir başka cevap ise sermaye anlamına gelen Latince “capitale” kelimesinden türetildiğini söylemektir. Kapitalist sistem nedir diye sorulursa ticari endüstrinin bireylerin ve özel şirketlerin kontrolünde bulunması olarak tanımlanır. Böylece sistemde devlet müdahalesi oldukça kısıtlıdır.
Bu Yazıda Neler Var?
Kapitalizm Nedir? Tarihi Gelişimi Nasıldır?
Kapitalizm nedir sorusunun en güzel cevaplarını Batı’da yani İngiltere ve Avrupa’da görmek mümkün. Özellikle Sanayi Devrimi ile Kapitalizm tüm dünyaya yayılmaya başlamış ve etkinliğini arttırmaya başlamıştır. Kapitalizm nedir örnek verilecek olursa temelleri özel mülkiyet, miras ve rekabete dayandığı söylenebilir. Genel olarak beş temel kurum kapitalist sistemin ilerleyişi açısından önem arz eder. Bu kurumlar;
1 – Kapitalizm Nedir? Özel Mülkiyet Temeli
Kapitalizm nedir sorusunun en temel cevaplarından biri özel mülkiyet hakkı! Kapitalist sistemde mülkiyet sınırları devlet tarafından kontrol altında olsa dahi üretimde kullanılan her türlü aracın ve üretimin bireyin özgür iradesi ile gerçekleşmesini sağlayan sistemdir.
Özel mükliyet hakkı kapitalist sistemlerde ve ülkelerde sermaye birikimi ve tasarrufların devamlılığını sağlayarak ekonomik gelişmeye teşvik eder ve fayda sağlar.
2 – Veraset Kurumu
Özel mülkiyet hakkının devamlılığını sağlayan en temel kurumlardan biri de veraset kurumudur. Özel mülk sahipleri veraset hakkı ile birikimlerini, sermeyenlerini kendi soylarından gelen birine devredebilirler . Böylelikle sermayenin büyümesine katkı sağlarken ekonomik gelişiminde devamına faydalı olurlar.
3 – Girişim Özgürlüğü
Bireylerin sahip olduğu üretim faktörlerini istedikleri üretim sektöründe kullanma özgürlüğünü ifade eder. Böylece bireyler üretim faaliyetlerini en verimli şekilde kullanarak mevcut istihdamı da arttırırlar ve genç girişimciler sayesinde ekonomik hareketliliğe fayda sağlarlar.
4 – Rekabet Kurumu
Kapitalizm nedir sorusunda en büyük cevaplardan biri ise özellikle rekabet kurumunun varlığıdır. Rekabet mevcut ekonomik sistem içerisinde var olan birimlerin kendi amaç ve çıkarları için birbirleri ile girdiği yarışı ifade eder. Özellikle üreticiler arasındaki rekabette amaç üretilen gelir içerisinde en fazla paya sahip olmaktır. Rekabet bir ekonominin hem akıllı hem de hareketli olmasını sağlar.
5 – Fiyat Mekanizması
Kapitalist düzenin diğer bir yapı taşı ise fiyat mekanizmasıdır. Böylece Fiyat mekanizmasında ekonomik faaliyetler devlet kontrolünden arındırılmıştır.Özellikle piyasa düzeni görevi fiyat mekanizmasına bırakılmıştır.
Adam Smith’e göre fiyat mekanizması ‘görünmeyen bir el’ olarak, ekonomik süreçlerin üretim ve bölüşüm aşamalarında yaşanan bütün belirsizlikleri çözüme kavuşturur. Onun gözünde ekonomiyi açıklığa kavuşturan bir kurtarıcıdır.
Kapitalizm Türleri Nelerdir?
Ekonomik sistemler toplumun en dinamik temelleridir. Sürekli değişiklik gösterir amaç günün şartlarına uyum sağlamaktır. Özellikle bu sistemde de ekonomik sistemler içerisinde en dinamik olanıdır. Kapitalizm Türlerine bakılırsa devlet müdahalesi düzeyine göre;
- Devlet Kapitalizmi: Devlet ortaklıkları yolu ile ekonomide devletin varlığını ön planda tutan sistemdir. Böylece ekonomik sistemde rekabet özel mülkiyet ve devlet arasındadır.
- Popüler Kapitalizm: Bu ekonomik sistemde devletin rolü oldukça kısıtlanmıştır. Vatandaşların özgürlük alanı genişler
- Tekelci Kapitalizm: Belli bir pazarın devlet kontrolüne dayanan bir kapitalizm şeklidir. Ülkeler, mevcut bir kamu şirketi yardımı ile bir sektörü veya endüstriyi tekelleştirirler ve ekonomilerine hareket katarlar.
- Anarko– Kapitalizm: Serbest piyasa ve özel mülkiyet temelini savunmuştur. Vergilerin tamamen kaldırılmasının refah düzeyini arttıracağını savunan sistemdir.
- Karma Ekonomi: Özel sektör eylemi ile kamu sektörünün birleştirilmesini amaçlar. Burada özel sektör kamu sektörünün düzenleyicisi konumundadır.
- Serbest Piyasa Ekonomisi: Liberal Kapitalizm burada en temel nokta özel girişimin desteklenmesi fikridir.
Kapitalizm ve Sosyalizm Arasındaki Farklar Nelerdir?
Sosyalizm nedir sorusu ile başlanacak olursa; sosyalizm üretim araçlarının tamamen devlerin elinde bulunması durumudur. Özellikle bu soruların yanında çoğu zaman “Türkiye kapitalist mi?” sorusuyla da karşılaşmak mümkün. Bu soruların cevabının bulunması için sosyalist ve kapitalist sistem arasındaki farkın iyice kavranması gereklidir. Özellikle Sosyalist sistem etkinlikler sonucu elde edilen kâr insanların temel gereksinimlerini karşılaması gerektiğini savunmuştur
| Sosyalizm | Kapitalizm |
| Sosyalizm de özel mülkiyet hakkı yoktur. Bu ekonomik sistemde evler, araz ve arsalar tüm üretim araçları devlet kontrolündedir. | Bu ekonomik sistemde ise özel mülkiyet temeldir! Olmazsa olmazdır. Özellikle sistemde bireyler sonsuz ve sınırsız mülkiyet hakkına sahiptir. |
| Sosyalizmde mallar, üretim miktarları ve üretim yöntemleri tek bir merkez tarafından gerçekleştirilir ve belirlenir. | Kapitalist sistemde ise hangi malın hangi miktarda ve hangi amaç için üretileceği tamamen serbest piyasa ekonomisine dayalıdır. |
| Sosyalist düzende ise kamu yararı ön plandadır. Özellikle bu sistemde birey değil toplum yararı ön planda tutulur. | Kapitalizm de bireyin kişisel çıkarları ön plandadır. Daha fazla kâr elde etmek için birçok yollar denenir ve rekabet ortamı yaratılır. |
| Bu sistemde ise bireyler arası eşitlik ön plandadır. Özellikle sosyalist düşünceye göre bireylerin gelir dağılımında eşitsizlik olmaması gerekir. Adalet ön plandadır. | Bu sistemde sermaye daha az kişide yoğunlaşabilir. Daha sonrasında gelir dağılımında eşitsizliklerin ortaya çıkması kaçınılmazdır. |
