Askeri darbe askeriyenin sivil yönetimi görevden alması olarak tanımlanır. Türkiye tarihinden birden fazla askeri darbe sahne olmuştur. Asker kanadı ülkenin varlığının tehlikede olduğunu bu nedenle sivil yönetimden yönetimin alındığı bildiren bir metin yayınlar. Bu metin devlet televizyon kanallarında okutulur. Aynı zamanda askeriye kanadı devlet bürokrasisini de ele alır ve geçici olarak yönetimin başına geçer.
Bu Yazıda Neler Var?
- Türkiye’de Darbeler Tarihi
- Askeri Darbe Türkiye İstifa Ettirilen Hükümetler
- 80 Darbe Ne Zaman Oldu?
- 1980 Darbesi Kime Yapıldı
- 15 Temmuz Darbe Tarihi
- 15 Temmuz Darbe Gecesi Yaşananlar Nelerdir?
- Siyasi Darbe Nedir
- En Son Darbe Olan Ülke Hangileridir?
- Sıkça Sorulan Sorular
- 1 – 1960 Askeri Darbe Kim Yaptı?
- 2 – 9 Mart Olayı Nedir?
- 3 – 28 Şubat Darbesi Neden Yapıldı?
- 4 – 15 Temmuz Kaç Kişi Gazi Oldu?
Türkiye’de Darbeler Tarihi
Türkiye Cumhuriyeti tarihinin birçok safhasında askeri darbe tanıklık etmiştir. Bu müdahaleler daha çok üst kademe askeriye kaynaklı olmuştur. Bununla beraber darbelerden farklı olarak birçok muhtıra da yayınlanmıştır. Bu yayınlamalar hem üst kademe askeri yönetim hem de alt kademe subaylardan gelmiştir. Türkiye tarihindeki darbeler ise şu şekildedir;
- 27 Mayıs 1960 Darbesi,
- 12 Eylül 1980 Darbesi,
Askeri Darbe Türkiye İstifa Ettirilen Hükümetler
Sivil yönetime yapılan askeri müdahaleler zaman zaman yönetimi ele alma şeklinde olmuştur. Ancak bazı zamanlarda bu müdahaleler yalnızca seçilmiş olan hükümetleri istifa ettirmek için muhtıra şeklinde de yapılabilmektedir. Bunlara örnek olarak ise 1971 ve 1997 yıllarındaki muhtıralar verilebilmektedir. İstifa ettirilen hükümetler ise şu şekildedir;
- Suleyman Demirel Hükümeti
- Necmettin Erbakan, Tansu Çiller Yönetimi
80 Darbe Ne Zaman Oldu?
12 Eylül 1980 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Bu müdahale Orgeneral Kenan Evren, kuvvet komutanları ve jandarma genel komutanından oluşan milli güvenlik kurumu tarafından yapılmıştır. Müdahale emir komuta zincirine uyularak yapılmıştır. Darbeye giden süreçte ise oldukça kanlı ve sert görüntülerin ortaya çıktığı sokak olayları yaşanmıştır. Daha sonra yönetime Ahmet Kenan Evren gelmiştir.
1980 Darbesi Kime Yapıldı
Askeri darbe özelliği gösteren bu müdahale Süleyman Demirel Hükümetine yapılmıştır. Darbe sonrası Türkiye Büyük Millet Meclisi faaliyetlerine son verilmiştir. Bununla beraber meclis üyelerinin dokunulmazlıkları da kaldırılmıştır. Yurt dışına çıkış yasağı getirilmiştir. Genelkurmay başkanı Kenan Evren ise devlet başkanlığı görevine gelmiştir.
Bir müddet yönetim askeri kanatta kalmıştır. Daha sonra kapatılan partiler yeniden açılmıştır. Yeniden seçim dönemine girilmiş ve parti üyelerinden seçilenler yeniden meclisi oluşturmuştur. Sivil yönetim seçimle başa gelmiş ve yönetim yeniden halka verilmiştir.
15 Temmuz Darbe Tarihi
15 Temmuz 2016 yılında bir grup askeriyeye girmiş bulunan FETÖ/PYD örgütü üyeleri tarafından yapılmak istenmiştir. Ancak kalkışma girişimi ordunun destek vermemesi ve halkın zamanında sokağa inmesi ile bastırılmıştır. Tarihe darbe olarak değil darbe girişimi olarak girmiştir. Bunun nedeni ise başarılı olmamasıdır. Daha sonra bu kişiler yakalanmış ve yargılanmıştır. Bazı mensupları ise yurt dışına kaçmıştır.
15 Temmuz Darbe Gecesi Yaşananlar Nelerdir?
Askeri darbe adı altında bir grup paralel yapı üyesi tarafından gerçekleştirilmek istenmiştir. Bununla beraber erken saatler darbe için yaşanan hareketlilik ise dikkatleri çekmiştir. MİT kanadı tarafından darbe olacağı haberinin bildirilmesi ile darbe saati öne alınmıştır. Kalkışma hareketi için jetler havalanmış ve meclisi bombalamıştır.
Olaya dahil olmayan ordu darbecilere karşı müdahaleye girişmiştir. Ordu, polis, jandarma ve halkın işbirliği sayesinde bu girişim engellenmiştir. Ardından yargıdan, ordudan ve devletin üst kademelerinden tasfiyeler gerçekleşmiştir. Bu kişiler yakalanmış ve yargılanmıştır.
Siyasi Darbe Nedir
Darbenin birçok çeşidi bulunmaktadır. Genel anlamıyla darbe ise meşru şekilde yönetime gelen kişilere karşı meşru olmayan yollarla yönetimin ele geçirilmesidir. Bununla birlikte askeri darbe bu darbenin asker kaynakları ve elemanları ile yapılmasını sağlar. Kendi kendine darbe ise meşru bir şekilde yönetime gelen liderin yasa dışı yollar aracılığıyla yönetimde kalmaya çalışmasıdır.
En Son Darbe Olan Ülke Hangileridir?
Günümüzde farklı coğrafyalarda birçok farklı kalkışma girişimleri meydana gelmektedir. Yakın zamanda meydana gelen girişimler ise genellikle Afrika coğrafyasında meydana gelmektedir. Bununla beraber dünyanın birçok farklı coğrafyasında da bu şekilde yönetim değişiklikleri yaşanabilmektedir. Son olarak yakın zamanda meydana gelen askeri darbe ise şu şekildedir;
| Askeri Darbe Gerçekleştiği Ülke | Gerçekleşme yılı |
| Mali | 2020 |
| Çad | 2021 |
| Gine | 2021 |
| Burkina Faso | 2022 |
| Nijer | 2023 |
Sıkça Sorulan Sorular
Sıkça sorulan sorular kısmında işlenen konu hakkında en çok karşılaşılan sorular cevaplanmaktadır. Bu şekilde okuyucular konu hakkında merak ettikleri soruların cevaplarını en hızlı ve güvenilir şekilde ulaşacaktır. Askeri darbe konusu hakkında sıkça sorulan sorular ise şu şekildedir;
1 – 1960 Askeri Darbe Kim Yaptı?
Bu girişim kendine Milli Birlik Komitesi diyen askeri kanatlı subaylar topluluğu tarafından yapılmıştır. Bu darbe Demokrat Parti hükümetine karşı yapılmıştır. Bu grup içerisinde eski genelkurmay başkanı Cemal Gürsel’in de bulunduğu 38 kişilik bir gruptan oluşmaktadır. Devrilen Adnan Menderes hükümeti ise yargılanıp idam edilmiştir.
2 – 9 Mart Olayı Nedir?
Bu olay 9 Mart 1971 yılında gerçekleşmiştir. Emir komuta zinciri dışında gerçekleşmiş bir teşebbüstür. Başarılı olamamıştır. Ancak mevcut hükümet üzerinde korku yaratmıştır. Ayrıca yapılan darbeler ülkelerin dünya çapında ki ekonomiler karşısında para kaybetmesine neden olmaktadır.
3 – 28 Şubat Darbesi Neden Yapıldı?
Seçimle sivil yönetim Refah Partisine devredilmiştir. Daha sonra ise Refah Partisi çeşitli illerde mitingler düzenlemiştir. Düzenlenen mitinglerde bazı kişiler şeriat söylemlerini ortaya atmış ve slogan yapmaya başlamıştır. Ayrıca Refah Partisinin güven oylamasında yeter sayısına ulaşamaması da partinin meşruluğunu etkilemiştir. Askeri kanat da buna karşın bir muhtıra yayınlamış uyarıda bulunmuştur.
4 – 15 Temmuz Kaç Kişi Gazi Oldu?
15 Temmuz gecesi gerçekleşen hain saldırıda toplamda 2 700 insanımız gazi olmuştur. Gazilerimiz içerisinde halktan birçok kişi olmasına karşın birçok polis, asker ve jandarma personeli de bulunmaktadır. Bununla beraber birçok farklı şehirde şehit haberleri de gelmiştir. Halk ve gerçek polis, askerin bastırılmasında büyük emeği olan bu girişim 16 Temmuz sabahına doğru bastırılmıştır.
