Kısaca liberalizm nedir, liberal ekonomi ne anlama gelir? Liberalizm kelimesi, çok eski zamanlarda düşünürler tarafından ortaya atılmıştır. Henüz bu isimlendirmeye kavuşmadan önce bile filozoflar düşüncenin temelini oluşturmuştur. Öyle ki yıllar sonra gerek ihtiyaç gerekse dönemi getirileri ile ‘liberalizm’ ortaya çıkmış olup başta ekonomi olmak üzere devlet yönetim şekillerini de etkilemiştir.
Liberal ekonomi, liberalist düşünür, liberal yönetim… Çok farklı şekillerde duyabileceğiniz bu kavram ‘liber’ kelimesinden türemiştir. Latince kökenli olan bu kelime baskın birkaç özelliğe sahip olup özgürlük üzerine kurulmuştur. Zamanla ihtiyaçlar da göz önünde bulundurularak farklı formalara ve çeşitlere ayrılmıştır. Günümüzde klasik liberalizm, yenilikçi liberalizm gibi kavramlar bulunur.
Peki liberalizm nedir, liberal ne demek? İşte, meraklısı için liberalizm tarihi ve ortaya çıkışı hakkında bazı bilgiler!
Bu Yazıda Neler Var?
Kısaca Liberalizm Nedir? Liberal Nedir ve Özellikleri Nelerdir?
Liberalizm hakkında kısaca bir tanım yapmak oldukça zordur. Çünkü her ne kadar liberalizm nedir sorusu ilk çağlardan itibaren açık açık araştırılmasa da birçok filozofun bu düşünce temelinde savundukları görüşleri mevcuttur. Öyle ki ilk defa 18.yüzyılda ortaya çıkmış olsa da ilk çağ filozofları da bu düşüncenin temellerini atmıştır.
1 – Liberalizm Nedir Kısaca Tanımı
Liber kelimesinden ortaya çıkan bu kavram temelde özgürlükçü, eşitlikçi ve bireyselci düşünceyi savunmaktadır. Liberalizm düşüncesinin hakim olduğu alanlarda bu üç kavramın bulunduğunu düşünmelisiniz. Bahsi geçen kavramın ortaya çıkış zamanı her ne kadar 18 ve 19.yüzyıl olsa da çok önceki dönemlerde yaşantılardan dolayı liberal düşünce tohumları atılmıştır.
Öyle ki ortaya çıkan bu kavram önce bireyselcilik ile hareket etmiş sonrasında özgürlükçü ve eşitlikçi ruhunu yakalamıştır. Toplum arasında sosyolojik olarak yaygınlaşmasını sağlayan ise siyasetteki etkileri olmuştur. Amerika Devrimi, Fransız Devrimi ve Rönansans hareketleri sonucunda liberalizm nedir konusunu ortaya çıkarmıştır.
2 – Liberalizm Kurucusu Kimdir? Karl Marx Liberalizm Kurucusu mu?
Liberalizm nedir konusu kadar kurucusunun merak edilmesi oldukça normaldir. Ancak kurucusu hakkında net bir bilgi vermek oldukça zordur. Çünkü kurucu ya da kurucuları her ne kadar net olarak bulunsa da önceki çağlarda bu düşüncenin ortaya çıkmasına yardımcı olan düşünürler kesinlikle mevcuttur.
Öncelikle Karl Marx her ne kadar klasik liberalizm ve bilim felsefesi savunucusu olsa da kurucusu değildir. Liberalizm kurucusu John Locke olarak kabul edilmektedir. 17.yüzyılda Locke tarafından duyurulan Toplumsal Sözleşme, liberalizmin temel inşasını oluşturmuştur. İnsanın mülkiyet, özgürlük gibi haklarının olduğunu düşünen ve savunan Locke sonrasında da filozofları ve toplumları etkilemeyi başarmıştır.
Modern dünyada Locke kurucu olarak bulunsa da yapılan araştırmalar ve incelemeler gösteriyor ki ilk çağ dönemlerinde dahi liberal düşünceye sahip kişiler vardır. Örneğin M.Ö. 5.yüzyılda Protagoras, Gorgias gibi sofistler bu düşünceye sahipti. Diğer taraftan Aristoteles Politika adındaki eserinde liberal düşüncelerini yansıtmıştır.
3 – Liberalizm Türleri Nelerdir?
Her ne kadar liberalizm nedir başlığı altında net bir açıklama yapılsa da zaman içerisinde düşünce kenti türlerine ayrılmıştır. Özellikle ekonomik ve siyasi ayağındaki değişimler ile birden fazla liberal düşünceden günümüzde bahsedebilmek mümkündür. Genel olarak liberalizm türleri ve özellikleri şunlardır:
| Liberalizm Türleri | Açıklaması |
| Klasik Liberalizm | Liberal düşüncenin ilk şeklidir. Bahsi geçen bu liberalizmde bireyselcilik, özgürlük ve eşitlik sınırları net şekilde görülür. Özellikle ekonomik alanda bireysel yatırımları savunur ve devlet kontrolüne/ genişlemesine karşıdır. |
| Modern Liberalizm (Sosyal/ Reform Liberalizm) | Sadece bireysel özgürlük değil aynı zamanda sosyal adalet ile denge kurmayı da amaçlamaktadır. Her ne kadar ekonomik yatırımlarda kişisel hareket söz konusu olsa da devletin sosyal devlet olarak; yoksulluk, sağlık gibi alanlarda yatırım yapması gerektiğini savunur. |
Okuyucular liberalizm nedir konusuna göz atarken neo liberalizm ne demek konusuna da denk gelebilir. Bu aşamada neo liberalizmin modern liberalizm olduğunu ve ekonomik yatırımlarda özellikle güçlü devlet varlığının da olması gerektiğini savunmaktadır.
4 – Liberal Demokrat Ne Demek?
Liberal demokrasi de hükümetin sınırsız hakka sahip olmasının önüne geçilmesi amacıyla bir sözleşme yapılmaktadır. Bahsedilen bu sözleşmeye anayasa denmektedir. Demokratların sesinin artması, özgürlükçü ve eşitlikçi bir ortamda yönetimin sürdürülmesi hedeflenmektedir. Ekonomide bireyselcilik desteklenirken aynı zamanda siyasi alanda demokratik ortam oluşması gerekir. Söz konusu alanda en az 2 kalıcı partinin olması, güçler ayrılığı gibi fikri de vardır.
5 – Liberal Ekonomi Nedir?
Ekonomik piyasa ve bu alanda yapılan yatırımların tamamen bireysel olmasını, hükümetten bağımsız ilerlemesini desteklemektedir. Hükümet yatırımlara yön vermez ya da kontrol etmez. Sadece olası kötü ekonomik koşullar da koruma amaçlı müdahale etmesine imkân tanınmaktadır. Bunun dışında kalan tüm devlet müdahalelerini serbest piyasayı baltalamak olarak düşünülmektedir.
6 – Türkiye’de Liberalizm Örnekleri Mevcut mu?
İlk defa liberal etkilerin yaşandığı ve Türkiye’de liberalizm nedir konusu Tanzimat döneminde olmuştur. Tanzimat Fermanı ile birlikte padişahın yetkilerinde kısıtlama kısmi olarak gelmektedir. Bununla birlikte özellikle toplum arasında eşitlikçi ve bireysel görüş yayılmaya başlamıştır.
Liberal ekonomi ise Cumhuriyet dönemiyle birlikte meydana gelmiştir. 1923 yılından Atatürk ölümüne kadar geçen süre zarfında liberal ekonomi hayata geçirilmiştir. Atatürk ölümünden sonra ise devlet destekli ekonomi oluşturularak piyasada değişim meydana getirilmiştir.
