Disleksi nedir, birçok kişinin sıkça araştırdığı bir sorudur. Eskilere dayanan tarihçesiyle Disleksi 18. Yüzyıllardan beri literatürde yer almaktadır. Halk içinde okumada ve kelime ayrımında zorlanma olarak bilinen Disleksi aslında kompleks bir yapıdadır. Nadir olarak görülen ve halk tabirinde öğrenme güçlüğü şeklinde tanımlanan bu hastalık birçok soruyu da beraberinde getirmektedir. En merak edilen sorularla Disleksi nedir?
Bu Yazıda Neler Var?
- Disleksi Nedir?
- Disleksi Neden Olur?
- Disleksi ve Gen İlişkisi
- Disleksi ve Beyin Gelişimi
- Disleksi Belirtileri Nelerdir?
- Disleksi Olan Çocuğun Özellikleri Nasıldır?
- İlkokul Çağı Çocuğunda Disleksi Nedir? Bu Dönemdeki Disleksi Göstergeleri Nelerdir?
- İkinci Sınıf ve İlköğretim Sonu Dönemlerinde Disleksi İşaretleri Nelerdir?
- Yetişkinlerde Disleksi Nedir ve Belirtileri Nelerdir?
- Disleksi Testi ve Disleksi Testi Türleri Nelerdir?
- Disleksi Testleri Nasıl Uygulanır?
- Disleksi Tedavisi Mümkün Mü?
- Disleksi Geçer Mi?
- Disleksi Olan Ünlüler Kimdir?
Disleksi Nedir?
Özgül Öğrenme Güçlüğü veya Disleksi nedir diye sorulduğunda herkesin aklına bir şema gelmektedir. Disleksi nedir sorusunun net bir cevabını direkt sunmak zorlayıcı olabilmektedir. Disleksi, nörolojik bir olaydır. Kişinin okuma ve yazmayla alakalı fonksiyonlarını olumsuz yönde etkilemektedir.
Disleksi nedir diye bakıldığında beynin, kelimeleri oluşturan sembol ve kelimelerin hangi sesler sonucu meydana geldiğini algılamadaki problemleri olarak tanımlanabilmektedir. Bu rahatsızlık öncelerde kelimeleri okumada güçlük şeklinde bilinse de şimdilerde yazı dilini anlamadaki güçlük olarak bilinmektedir.
Disleksi Neden Olur?
18. yüzyıllarda literatüre giren Disleksinin nedenleri hâlâ daha araştırma konuları içerisinde yer almaktadır. Disleksi hastalığının kesin nedenlerine ulaşılmasa bile Disleksinin gen ve beyin gelişimi farklılığından kaynaklandığı bilinmektedir. Disleksi nörobiyolojik bir rahatsızlıktır. Çevre veya ebeveyn tutumuyla ilişkisi kesinleşmemiştir.
Disleksi ve Gen İlişkisi
Disleksinin gen ile ilgili olabileceği görüşünün ortaya atılmasında araştırmalar oldukça etkilidir. Disleksi hastalığı yaşayan bireylerin, kardeşlerinin %40’lık kısmının okuma güçlüğü çektiği belirlenmiştir. Ek olarak ebeveynlerinin de yaklaşık %49’unun Disleksiye sahip olmasıdır. Ayrıca bilim insanları okuma ve anlama güçlüğünde belirleyici unsur olduğu düşünülen genler de keşfetmiştir.
Disleksi ve Beyin Gelişimi
Beyin anatomisi ve beyin işleyişinden dolayı bu hastalığın ortaya çıktığını düşündüren sebepler de bir hayli yaygındır. Buna sebep olan şey ise Disleksi hastası ve Disleksi hastası olmayan kişiler arasında beyin anatomisi farklılığıdır.
Beynin yarım kürelerini birbirine bağlayan korpus kallozum yapısı, Disleksi hastalarında ise korpus kallozumda yapısal farklılar da görülmektedir. Bu yapının dışında Disleksi hastalarında görülen sol yarım küreyle ilgili çeşitli farklıklar da Disleksi nedir ve Disleksi nedenleri arasında başlıca etken arasında sayılabilmektedir. Ancak Disleksi nedenleri hakkında araştırmalar hâlâ daha sürmektedir.
Disleksi Belirtileri Nelerdir?
Disleksi nedir sorusundan sonra Disleksi belirtileri gündeme gelmektedir. Özgül Öğrenme Güçlüğü yani Disleksiden çocuklar kadar büyük oranda yetişkinler de etkilenmektedir. Bundan dolayı belirtiler yaşlara göre çeşitlilik göstermektedir. Yaş gruplarında kelime kökeni olan harflerin ve kelimenin konuşmaya aktarılmasıyla ilgili belirtiler ortaktır. Yaş gruplandırmasında Disleksi nedir ve Disleksi belirtileri nelerdir?
Disleksi Olan Çocuğun Özellikleri Nasıldır?
İlköğretim öncesi kademesinde henüz çocuk 1 ya da 2 yaşındayken Disleksi varlığını işaret eden belirtiler mevcut olabilmektedir. Özellikle 15 ayını dolduran ancak daha ilk kelimesini söylememiş olan ve 2 yaşına kadar ilk cümlesini hiçbir şekilde kurmayan çocuklarda ilerleyen dönemlerde Disleksi tespit riski yüksek kabul edilmektedir. Bu durum toplumun tüm bireylerinde geçerli değildir. 5 yaşından küçük çocuklarda Disleksi nedir ve Disleksi varlığını belli edebilecek işaretler şunlardır:
- Alfabedeki harfleri hatırlamakta ve öğrenmede zorluk,
- Kendi bakımı ile alakalı kelimeleri öğrenmede zorluk,
- Kendi adını oluşturan harfleri tanımada zorluk,
- Daha küçük yaş gurubunda olduğu gibi kelime telaffuzunda zorlanma,
- Ninni veya tekerlemelerdeki kafiyeyi algılayamama.
İlkokul Çağı Çocuğunda Disleksi Nedir? Bu Dönemdeki Disleksi Göstergeleri Nelerdir?
Bu yaştaki çocuklar ise birbirine benzeyen harflerin yazımında zorluk yaşamaktadır. Yazımla beraber okurken de “d” harfini “b” ile, “g” harfini ise “p” harfi ile karıştırabilmektedir. Bu çocuklar akranlarına göre daha zayıf bir hafızaya sahiptir. Bu sebeple önceki derslerde işlenen konuları daha az hatırlayabilmektedir. Genel tabloda bu çocuklarda görülen Disleksi belirtileri:
| Okuma ve yazma esnasında akıcılık sorunları. |
| Kelime heceleme ve çözümleme aşamasında problem. |
| Okuma ve yazmada sorun yaşanmamasına rağmen ileri düzey dil bilgisi becerilerini anlamama. |
| İnce kas ve motor becerilerde koordinasyon zayıflığından ötürü akranlara göre fiziksel aktivite zayıflığı yaşanması. |
| Konsantrasyon bozukluğu ve odaklanamama. Dikkat eksikliği yaşama. |
| Kendini ifade etmede kullanılan kelimeler arasında bağlantı bozukluğu ve mantık hataları görülmesi. |
| Okurken çekingen ve düşük ses tonunda okuma. |
İkinci Sınıf ve İlköğretim Sonu Dönemlerinde Disleksi İşaretleri Nelerdir?
İkinci sınıf ve ilköğretimin sonuna kadar olan dönemde öğretmenler çocuğun Disleksisinin varlığını anlamayabilmektedir. Özel olarak Disleksiye sahip ancak zeki öğrenciler kalabalık sınıf içerisinde okumayla alakalı bu problemini saklayabilmektedir. Bundan dolayı da öğretmenlerin dikkat etmesi gerekir. Ortaokul düzeyine ulaşan Disleksili öğrencide belli başlı birçok belirti görülebilir, bunlar:
| Son derece yavaş okuma. | Konuşma aralarını doldurmak için kullanılan kalıpları sıkça kullanma. |
| Okurken dinleyicilerin telaffuz garipliğini algılayabilmesi. | Uzun ve karmaşık kelimeleri telaffuz ederken hata yapma. |
| Yeni kelime öğrenirken sorun yaşama. | Kötü bir el yazısı. |
| Yüksek sesle metin okumaktan çekinme. | Tarih ve isim hatırlamada zorluk. |
Yetişkinlerde Disleksi Nedir ve Belirtileri Nelerdir?
Yetişkinlerde Disleksi nedir diye bakıldığında görülen belirtiler arasında okudukları veya duydukları bilgileri bir araya getirmede zorluk ön plandadır. Benzer şekilde ana fikri ortaya çıkarmada sorunlar yaşama ve deyimlerle şakaların anlaşılması da diğer problemlerdendir. Yetişkinlerde Disleksi nedir ve yetişkinlerde görülen bulgular şöyledir:
- Görevlere ve olaylara odaklanmakta zorluk yaşama.
- Planlamayla alakalı toplantı ya da fikir alışverişlerine katılmamak.
- Ayrıntı gerektiren işlerde baskı ve bunun yanında tükenmiş hissetme.
- Hatalara abartılı bir şekilde tepki gösterme.
- Kişisel olarak fazla katı sınırların bulunması.
- Yaparak veya görsel olarak daha etkili öğrenme.
- Stresten çok kolay etkilenme.
- Özgüven ve bu konularla ilgili eksiklikler yaşama.
Disleksi Testi ve Disleksi Testi Türleri Nelerdir?
Disleksi nedir sorusuna sonuç olarak Disleksi hastalığını belirlemede birçok test yöntemi kullanılmaktadır. Bunlardan en bilineni bunun yanı sıra sıkça uygulananı Disleksi Tarama Testidir. Bu test çocuğun zihinsel probleme sahip olmamasına rağmen okuma, yazma, uyum gösterme ve işlem yapma gibi konularda zorluk yaşayıp yaşamadığını tespit etmek dolayısıyla yapılmaktadır.
Her yaştan ve dolayısı ile her dönemden beklenen performans farklıdır. Aynı şekilde Disleksi Tarama Testi de yaşlara ve dönemlere uygun farklı şekilde uygulanmaktadır. Disleksi Tarama Testi ise her şeyden önce farklı becerileri ölçen bir testtir. Tarama Testi dışında uygulanan diğer Disleksi testleriyse şunlardır:
| Ses Bilgisel (Fonolojik) Farkındalık Testleri | Okuma ve Okuduğunu Anlama Testleri |
| Çözümleme Testleri | Hızlı İsimlendirme Testi |
Disleksi Testleri Nasıl Uygulanır?
Özgül Öğrenme Güçlüğü olarak tanımlanan Disleksi nedir sorusunda ana hatlarıyla merak edilen farklı alansa Disleksi testinin uygulanma aşamasıdır. Disleksi rahatsızlığında uygulanan testler elbette ki uzmanlar tarafından uygulanmaktadır. Gerçek şu ki Disleksi tanısı ruh sağlığı doktorları tarafından konulmaktadır. Hastalığı tanımlamada kullanılan testlerin esas olarak uygulanış biçimleri ise:
- Ses Bilgisel Farkındalık Testleri: Bu testte hepsinden öte çocuğun ses ayırt etmesi istenmektedir.
- Çözümleme Testleri: Çözümleme testindeyse çocuğun gerçek ama anlamsız sözcükleri yüksek sesle söylemesi istenmektedir.
- Okuma ve Okuduğunu Anlama Testi: Bu testte görüldüğü gibi çocuğa metin okunur ve çocuğa sorular sorulur.
- Hızlı İsimlendirme Testi: Açık olarak çocuğa üzerinde birbirinden bağımsız nesnelerin yer aldığı kartlar verilmektedir. Çocuğun bu isimleri belirtildiği gibi söylemesi istenmektedir.
Disleksi Tedavisi Mümkün Mü?
Hem Disleksi nedir hem neden olur soruları gibi Disleksi tedavisi için de bilinen bir yol bulunmamaktadır. Önceden söylendiği gibi hastalığın altında yatan beyin anormallikleri için düzeltme tedavisi yoktur. Disleksi hem yaşam boyu süren hem de zorlayıcı bir sorundur. Bu hastalığı ortadan kaldıracak ilaç da açık olarak bulunmamaktadır. Disleksiye eşlik eden DEHB başta olmak üzere Kaygı Bozukluğu gibi hastalıklar varsa onlar tedavi edilebilmektedir.
Disleksinin altında bilinen bir psikiyatrik hastalık yoksa her şeyin üzerinde olan özel eğitim bu hastalığın tedavisinde kullanılabilmektedir. Az ve öz bir şekilde öğrenme güçlüklerinin tedavisini oluşturan özel eğitim, okul eğitiminden farklıdır. Özel eğitim tedavisinde çocuk normal okulda eğitime devam ederken ek olarak bireysel şekilde eğitim alabilmektedir. Belirtildiği gibi isteğe bağlı grup halinde özel bir eğitim de alabilmektedir. Hepsinden öte bu eğitimi sözel meslekleri arasında yer alan özel eğitim öğretmenleri vermelidir.
Disleksi Geçer Mi?
Disleksinin görüldüğü gibi tıbbi bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Özel eğitim sayesinde Disleksinin etkileri öncesine nazaran azaltılıp büyük oranda silikleştirilebilmektedir. Eğitim tedavisi alınsa bile Disleksiye sahip olan birey bu özelliklerini ne yazık ki hayatının sonuna kadar taşımaya devam etmektedir. Görüldüğü üzere Disleksi nedir, Disleksi geçer mi sorusunun cevabı olumsuzdur.
Disleksi Olan Ünlüler Kimdir?
Bütün olarak Disleksi yüzyıllardır var olan ve bilinen bir rahatsızlıktır. Oldukça karmaşık ve fonksiyonel olan Disleksiye elbette ki birçok ünlü kişi de sahiptir. Disleksi nedir bununla birlikte Disleksiye sahip ünlüler kimdir diye bakıldığında şaşırtıcı isimlerle karşılaşmak olasıdır. Ana hatlarıyla Disleksiye sahip bazı ünlüler şunlardır:
- Albert Einstein
- Thomas Edison
- Tom Cruise
- Stephan Hawking
- Pablo Picasso
- Muhammed Ali
- Aslı Enver
- Prens Harry
