Güneş sistemi içerisinde tek halkalı gezegen Satürn değildir! Satürn haricinde de halkalı gezegenler mevcut ancak Satürn’ün aksine, bazı gezegenlerin halka sistemleri daha zor görünüyor ve çoğumuzun onlardan haberi bile yok.
Dış güneş sistemine gönderilen uzay araştırmalarından, güneş sistemindeki gezegenlerden bazılarının(Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün) kendi halka sistemlerine sahip olduğunu öğrendik. Elbette ki hepsi bu kadar olmayabilir! Çünkü henüz keşfetmediğimiz birçok gezegende dev halka sistemleri mevcut olabilir.
Gezegen Halkaları Nasıl Oluşur?
Halkalı gezegenler incelenmeden önce bu halkaların nasıl oluştuğunu anlamak gerekir. Güneş sisteminin oluşumu sırasında hareket yavaşlamadan önce, gezegenlerin etrafındaki uyduların meteorlarla etkileşime girmesi veya başka bir uzayın çarpışması ile oluşan enkaz, gezegenlerin etrafındaki buz ve ay olamayacak kadar küçük enkazların dönmesi ve yerçekimi nedeniyle halkalar meydana gelmiştir. Bu halkaları sağlam tutan en büyük etken buzdur.
Halkalı Gezegenler Hangileri?
Gezegenlerin etrafındaki halkalar bir bütün değil, bölünmüş yollar gibi şeritlere ayrılmıştır. Bu gezegen halkalarının daha sonra keşfedilmesinin bir diğer önemli nedeni, diğer gezegenlerin halkalarının Satürn’ün halkalarından daha küçük, daha sönük ve daha sönük olmasıdır. Yani uzay sondaları ve uzay teleskopları, onları keşfedebilmemiz için evrimleşmek zorundadır. Ancak halkalı gezegenler içindeki halkalarının geçici olduğu düşünülmektedir. İşte halkaya sahip olan gezegenlerin özellikleri:
Jüpiter Gezegeni
Jüpiter’in halkaları olup olmadığı, Voyager 1 uzay aracı Jüpiter’in (1979) yanından geçene kadar bilinmiyordu. Ancak dev gezegen çoğunlukla tozdan oluştuğu için halka sistemi zayıftır ve yalnızca en güçlü uzay teleskopları veya yörüngedeki uzay araçları ile yakından görülebilir. Ancak, son 23 yılda Dünya’dan ve Hubble Uzay Teleskobundan halkalı gezegenler arasında yer aldığı birçok kez gözlemlendi.
Satürn Gezegeni
Jüpiter’in aksine Satürn’ün yüzyıllardır halkalı olduğu biliniyor. Galileo Galilei, 1610’da Satürn’ün halkalarını ilk gözlemleyen kişi olmasına rağmen, yapılarını ve özelliklerini ayırt edecek kadar güçlü teleskoplara sahip değildi. 19. yüzyılın sonlarında spektroskopik çalışmalar çerçevesinde yapılan gözlemler, her biri Satürn’ün etrafında dönen küçük parçacıklardan oluşan daha küçük halkalardan oluştuğunu doğruladı. Bu parçacıkların bazıları çok küçük, bazıları ise devasa buz kayaları büyüklüğündedir.
Satürn, 2 parçaya bölünmüş toplam 12 halka sistemine sahiptir ve halkalı gezegenler arasında en belirgin gezegendir. Güneş sistemimizdeki gezegenler arasında en geniş halka sistemine sahiptir. Halka, partikül yoğunluğunun önemli ölçüde düştüğü çok sayıda boşluğa sahiptir.
Uranüs Halkaları
Uranüs’ün halkalarının yaklaşık 600 milyon yıl önce oluştuğu ve bugüne kadar devam ettiği düşünülmektedir. Bir zamanlar Dünya çevresindeki uyduların çarpışması ve parçalanmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Uranüs’ün şimdiye kadar 13 halkası ortaya çıkmıştır. Hepsinin görülmesi zordur, çoğu opak ve oldukça büyük yapılara sahiptir. Halka sistemleri esas olarak 0,2 ila 20 m çapında büyük ağaç gövdelerinden oluşur. Bazı halkalar da optik olarak incedir, küçük toz tanelerinden oluşur ve bu nedenle Dünya’daki teleskoplarla kolayca gözlemlenemez.
Neptün Gezegeni
Neptün’ün halkaları, Voyager 2 uzay sondası gezegeni geçene kadar (1989) keşfedilmedi. Bu gezegenin sisteminde değişen görünürlükte altı halka gözlemlendi. Halkalar çok karanlık ve muhtemelen Uranüs’ün halkalarında bulunanlara benzer radyasyonla işlenmiş organik bileşiklerden oluşuyor. Uranüs ve Satürn gibi, Neptün’ün dört uydusu da bir halka sisteminde yörüngede dönüyor.
Kısacası, güneş sistemimizdeki dört gezegen, Chariklo asteroitine ek olarak, karmaşık halka sistemleri ve hatta birçok küçük gövdeye sahiptir. Geçmişte düşündüğümüzden çok daha fazla bu yüzük var. Halkalı gezegenler listesinde sadece 4 tanesi yer alır ve gelecekte güneş sistemimizin dışında gezegenler keşfettiğimizde bu sayı artabilir.
Son dakika gelişmelerden anında haberdar olmak için bizi Twitter’da takip etmeyi unutmayın!
